W okresie Republiki etruscy kapłani odprawiali na tutejszych wzgórzach swoje rytualne obserwacje znaków na niebie. Na ich podstawie ogłaszali proroctwa nazywane Vaticinia - stąd później okolicę zaczęto nazywać Watykanem.
W okresie starożytnego Rzymu rozpościerały się tu ogrody i cyrk, czyli stadion cesarza Nerona.Tu ginęli męczeńską śmiercią pierwsi chrześcijanie. Tu także chowano ich ciała. Wśród grobów ma się znajdować ten najważniejszy dla chrześcijan - grób św. Piotra. Miejsce to było od początku otaczane czcią. Nad miejscem pochówku w IVw. wzniesiono pierwszą wczesnochrześcijańską bazylikę, tzw. konstantyńską, a potem w latach 1506-1626 powstała ta, którą możemy podziwiać do dziś.
BORGO I PAŃSTWO WATYKAŃSKIE
Watykan leży w dzielnicy Borgo. W IXw. papież Leon IV kazał otoczyć kościelne własności murem połączonym z Zamkiem św. Anioła. Na szczycie muru powstał ukryty korytarz - passeto - co dawało papieżom możliwość ucieczki do Zamku św. Anioła i względne bezpieczeństwo.
 |
| Passeto - za małymi okienkami biegnie ukryty korytarz łączący Pałac Papieski z Zamkiem Św. Anioła |
Do świętych miejsc przybywało wielu pątników i ludzi prowadzących w związku z pielgrzymkami różne interesy, było tu zwykle bardzo tłoczno, głośno i niestety brudno.
Do XVw. dwór papieski przebywał więc w pewnym oddaleniu od zgiełku i rozgardiaszu - na Lateranie, gdzie stał pałac papieski.
W 1305r. na papieskim tronie zasiadł Klemens V. Był z pochodzenia Francuzem
i najzwyczajniej w świecie bał się przebywać w niezbyt przychylnym mu rzymskim otoczeniu. Szerzące się na papieskim dworze intrygi i knowania doprowadziły go do decyzji o ucieczce z Rzymu - w 1309r. postanowił przeprowadzić się do Awinionu. Kolejni ojcowie Kościoła - wszyscy pochodzenia francuskiego - mieszkali tam do 1377r. W tym czasie w Rzymie opuszczona siedziba papieska na Lateranie zniszczała, a stara bazylika właściwie groziła zawaleniem.
Gdy Grzegorz XI powrócił do Rzymu, konieczne było podjęcie decyzji o wyburzeniu starej i budowie nowej Bazyliki św. Piotra. Ale nie było to takie proste, bo Rzym borykał się wciąż z różnymi trudnościami. Wreszcie po latach, gdy udało się zgromadzić fundusze - rozpoczęły się prace. Ojcem Bazyliki jest papież Juliusz II, który marzył o tym, aby jego nagrobek stanął w godnym miejscu. Stary kościół postawiony na grząskim gruncie był już bardzo zniszczony i popękany. Konieczna była rozbiórka i rozpoczęcie budowy. Nowa Bazylika powstawała długo - 120 lat - od 1506 -do 1626, później - od 1656r. - powstawał Plac św. Piotra. Od 1589r. rozpoczęto też budowę nowego Pałacu Papieskiego.
 |
| Pałac Papieski i zbudowana dużo później kolumnada |
PAPIEŻ JULIUSZ II Z RODU DELLA ROVERE - WIZJONER Z ARTYSTYCZNĄ DUSZĄ
Zasiadł na papieskim tronie w 1503r. i od razu pokazał, że dysponuje niewyczerpaną energią i siłą. Miał swoje plany co do Rzymu i bezwzględnie je realizował, a tych, którzy próbowali mu przeszkadzać - obracał w pył. Zresztą - aby od początku pokazać wszystkim kto tu teraz będzie rządził - przyjął imię Juliusz na cześć Juliusza Cezara - zdobywcy Europy. Papież chciał odnowy politycznego znaczenia państwa kościelnego, które mocno osłabło po okresie "awiniońskiej niewoli". Dokonywał tego na drodze dyplomacji, ale jeśli trzeba było - ubierał zbroję, wsiadał na koń i dowodził w zbrojnych wyprawach mających na celu rozszerzenie granic państwa. Za jego pontyfikatu powstała gwardia szwajcarska - dziś tylko formacja fasadowa, kiedyś była regularnym wyszkolonym wojskiem.
 |
| Nie zawsze stoimy na baczność... |
Juliusz szukał dla Rzymu pieniędzy - i żyłę złota udało mu się odkryć. W tym czasie we Włoszech rozwijał się przemysł włókienniczy. Do utrwalania kolorów tkanin używano ałunitu sprowadzanego z Turcji. Okazało się, że olbrzymie złoża tego minerału są niedaleko Rzymu - papieski monopol na wydobycie był strzałem w dziesiątkę - nagle do papieskiego skarbca zaczęły szerokim strumieniem płynąć tak potrzebne pieniądze.
Pomimo znaczących działań swojego poprzednika Sykstusa - sytuacja w mieście wciąż była trudna. Zwaśnionymi dzielnicami rządzili dziedzice średniowiecznych rodów, dalej szerzyła się przestępczość, nie działała większość starożytnych akweduktów, co mocno ograniczało dostęp do czystej wody, a to z kolei często wywoływało choroby i zarazy. Miasto było przeludnione, zabudowane jak slamsy. Papież zakazał nowych osiedleń. Na dużą skalę zorganizował import taniej pszenicy z Sycylii, co pozwoliło zmniejszyć i ustabilizować cenę chleba, rozwinął też sieć piekarni dostarczających taniego, podstawowego pożywienia. Te decyzje cieszyły się poparciem, ale papież podejmował też wiele innych, które już tak popularne nie były, a uderzały w uprzywilejowane warstwy rzymian - uszczelnił podatki, a także skonfiskował nieprzyzwoicie wielkie, drażniące oczy pospólstwa, majątki kardynałów wybranych za poprzedniego papieża.
Znalazł tez inne źródło dochodów - na niespotykaną dotąd skalę rozpowszechnił sprzedaż odpustów - była to zabobonna praktyka mająca skrócić pobyt w czyśćcu. Popularny stał się wtedy wierszyk: " Kiedy otwierasz sakiewkę i lecą dukaty, dusza ulatuje z czyśćca i śpiewa kantaty"...I tak skarbiec papieski szybko się zapełniał...
Juliusz II miał także duże zacięcie artystyczne. Wraz z Michałem Aniołem Buonarottim i Rafaellem stworzyli "świętą trójcę" artystycznego świata renesansu. Rozpoczęło się wielkie dzieło zmiany wizerunku kościelnego państwa.
Najpierw - w 1505r. Bramante rozpoczął budowę ogrodów dookoła Pałaców Watykańskich.
 |
| Widok na ogrody papieskie z kopuły Bazyliki. Ogrody nie są wielką atrakcją, szkoda na nie czasu |
 |
| Na zdjęciu prawie widać, jak kolumny z czterech rzędów chowają się za siebie i wyglądają jak jeden rząd. Zdjęcie zrobione przypadkowo, ale na Placu są dwa oznakowane w bruku punkty, z których ten architektoniczny cud Berniniego widać najlepiej. |
Plac jest co prawda ostatnim pod względem czasu powstania elementem watykańskiego kompleksu, ale od niego zaczyna się wizyta w Watykanie.
Plac nie powstał na pustej przestrzeni - stały tu domy prywatne i kościelne. Szczególnie właściciele tych drugich sprzeciwiali się planom architektonicznym, których realizacja wiązała się z wyburzeniem budynków. Zwykli mieszkańcy również nie byli przychylni projektowi - w Rzymie istniał bowiem przesąd, że za każdym razem, gdy narusza się ziemię pod fundamenty nowych budowli, miasto nawiedza zaraza. Aleksander VIII był jednak zafascynowany artystyczną wizją Berniniego i nakazał jej realizację.
Kształt placu wyznacza otaczająca go kolumnada. Tworzą ją 284 kolumny ustawione w czterech rzędach. Górną jej część zdobi 140 posągów - wśród nich jeden poświęcony Polakowi - Jackowi Odrowążowi. Bernini zaprojektował kolumnadę tak, aby przywodziła na myśl ręce zagarniające wiernych do kościoła. Najdłuższa oś placu ma 196m. Spacerując warto odnaleźć dwa białe kręgi wmurowane w bruk - gdy staniemy na nich, kolumny czterech rzędów kolumnady chowają się za siebie, tak że patrzący widzi tylko jeden rząd - to wynik skomplikowanych obliczeń geometrycznych architekta, dla patrzącego - optyczny trik.
Centrum placu wyznacza sterczący w niebo obelisk. Te kamienne kolosy pojawiły się w Rzymie w czasach starożytnych i były pamiątką, a właściwie łupem po podboju Egiptu. Przywiezienie ich było nie lada wyczynem, ale dla rzymskich cesarzy nie było rzeczy niemożliwych. Obeliski płynęły na potężnych galerach - napędzało je 300 wioślarzy usadzonych w pięciu rzędach. Do załadunku i rozładunku wykorzystywano suche doki. Ułożony na statku obelisk obkładano workami fasoli lub pszenicy, aby amortyzować uderzenie i przesunięcia. Teraz trzeba było czekać na podniesienie się poziomu wody i wypełnienie doku - wtedy transport mógł wyruszyć do celu. Moda na obeliski sprawiła, że ozdabiały one każdą większą rzymską budowlę, a w szczególności cyrki, na których odbywały się zawody sportowe. W XVIw., gdy budowano Bazylikę św. Piotra, obelisk stał na tyłach budowy, w Cyrku Nerona. Cesarz Sykstus polecił przenieść go na dzisiejsze miejsce.
Łatwo było wydać takie polecenie, ale jak tego dokonać? Odpowiedzialnym za przedsięwzięcie został architekt Domenico Fontana. Miał wtedy 42 lata i żadnego doświadczenia w tak skomplikowanych sprawach. Odpowiedzialność była duża, bo obelisk był wtedy największym poza Egiptem, a ponadto jedynym, który w Rzymie pozostawał w całości.
Fontana opracował plan - kazał zbudować rusztowanie wysokie na 27m składające się z ośmiu słupów. Przez bloczki na szczycie przeprowadzono liny, do których miał być przymocowany obelisk. Obłożono go słomą i deskami, ale chyba tylko dla własnego spokoju, bo takie zabezpieczenie nie uchroniłoby go przed rozbiciem w razie upadku. Liny na ziemi przymocowano do kabestanów podobnych do używanych na żaglowcach. Miało ich być czterdzieści, bo waga obelisku wynosiła 487 ton. Liny grube na 8cm miały 225m długości. Już ułożenie obelisku na ogromnym, specjalnie skonstruowanym wozie było nie lada przedsięwzięciem, teraz trzeba go było przetransportować na miejsce. Kolos miał 25,5m długości. Jak wykonać manewry skrętu na wąskich ulicach między domami? Było to niemożliwe, ale nie dla papieża - Fontana dostał zgodę, aby wyburzyć wszystko, co uniemożliwiałoby dowiezienie transportu przed bazylikę. Cała operacja trwała kilka dni, brało w niej udział 900 ludzi i 140 koni. W decydującym momencie na placu zgromadziły się tłumy. Fontana tak bardzo bał się, że wszystko zakończy się fiaskiem, że w bramie pobliskiego domu czekały na niego zaprzężone konie, którymi miał uciec w razie klęski. Ponieważ robotnicy dawali sobie sygnały trąbką i dzwonkiem, na placu ogłoszono bezwzględną ciszę pod karą śmierci. Legenda mówi, że w czasie unoszenia obelisku do pionu liny nagle zaczęły się tlić. W tłumie gapiów stał podobno żeglarz z Savony, który nie patrząc na nakaz ciszy krzyknął: " Woda na liny!". Okazało się to zbawiennym pomysłem znanym i stosowanym na żaglowcach. Mimo trudności i strachu obelisk stanął na przygotowanym cokole. Doświadczony żeglarz nie stracił życia, dostał co prawda 10 skudów kary za złamanie zakazu, ale równocześnie 100 skudów nagrody za pomoc. Uszczęśliwiony papież zaproponował mu, aby poprosił o co tylko chce. I tu żeglarz wykazał się pomysłowością, poprosił bowiem, aby jego rodzina o nazwisku Bresca dostałą wyłączne prawo do dostarczania do Rzymu i sprzedawania wiernym palm na święto Niedzieli Palmowej. Ten intratny obyczaj obowiązuje do dziś i - biorąc pod uwagę ilość wielkanocnych pielgrzymów - przynosi rodzinie wymierne korzyści.
Na szczycie obelisku w kuli z brązu miały znajdować się szczątki Juliusza Cezara. Po otwarciu okazało się, że nic w niej nie ma. Teraz podobno spoczywają tam relikwie świętego krzyża.
Na placu, po obu stronach obelisku pluskają wodą dwie barokowe fontanny. Prawa pochodzi z 1613r., wykonał ją Carlo Moderno, drugą - dla symetrii dodał w 1675r. Bernini.
Za czasu pontyfikatu Jana Pawła II Polacy szczególnie chętnie spoglądali w" papieskie okno".
Za sprawą naszego Papieża na rogu papieskiego pałacu pojawił się też obraz z wizerunkiem Matki Boskiej, którego dotąd na Placu św. Piotra nie było.
Plac każdego dnia wypełnia się tłumami turystów, którzy ustawiają się w dłuuuga kolejkę, aby przejść przez bramki przed wejściem do Bazyliki św. Piotra. Przed wielkimi kościelnymi uroczystościami plac zapełniają równe rzędy szarych krzesełek.
Według watykańskich obliczeń największy tłum przybył tu z okazji beatyfikacji Jana Pawła II - było tu wtedy półtora miliona ludzi. Szeroko rozłożone ręce kolumnady były wtedy całkowicie niewystarczające, wierni wypełnili każde wolne miejsce wszystkich okolicznych ulic.
 |
| Kolumnada - ramiona Kościoła przygarniające wiernych - taki zamysł przyświecał Berniniemu |
Komentarze
Prześlij komentarz