Żydowski kirkut w Krakowie na ul. Miodowej nazywany jest nowym cmentarzem, chociaż powstał w 1800r. W czasie II wojny światowej najpiękniejsze, wykonane z najlepszych materiałów nagrobki zostały wywiezione przez Niemców i oddane pod kamieniarską obróbkę. Zmieniły rolę...Mimo, że w 1903r. cmentarz został wpisany do rejestru zabytków, powojenne porządkowanie zaczęło się dopiero w 1957r. Każdy kolejny deszcz, wiatr i mróz zabierają ze sobą mikrony z kamiennych nagrobków, jako pierwsze znikają piękne symboliczne zdobienia...Według przepisów religijnych i ortodoksyjnych zwyczajów na nagrobkach żydowskich mogły pojawiać się dekoracje o motywach zaczerpniętych ze świata zwierząt - lwy, jelenie, niedźwiedzie, owce, ptaki i roślin - liście, kosze z owocami kojarzące się z rogami obfitości, winogrona. Często umieszczano także błogosławiące dłonie, menory, gasnące świece, dzban przelewający wodę życia, torę, książki, gwiazdę Dawida czy mojżeszowe tablice. Nie można było umieszczać wyobrażeń postaci ludzkich i aniołów.
Dłonie w geście błogosławieństwa stykające się kciukami i palcami wskazującymi z odchylonymi dwoma ostatnimi palcami pojawiają się na grobach kohenów - kapłanów, tzn. potomków arcykapłana Aarona. W synagogach mają oni prawo błogosławić wznosząc ręce w geście przedstawionym na nagrobku.
Misa, dzban i przelewana woda wskazują, że w miejscu tym spoczywa mężczyzna, potomek rodu Lewitów, którzy wraz z kohenami odprawiali ceremonie ofiarne - między innymi obmywali kohenom ręce przed błogosławieństwem.
Rzadko na nagrobkach uwidaczniana jest ręka - przedstawienia człowieka na nagrobkach są zakazane.
Częstym motywem są księgi, pojedyncze lub całe rzędy, zwrócone grzbietami do patrzącego, zamknięte, otwarte - są wyrazem uczoności i spełniania nakazu zgłębiania Tory czy Talmudu.
Zwój Tory jest znakiem większego zaawansowania w studiowaniu pisma.
Korona symbolizuje Torę, a dokładniej znajomość dziel religijnych, pobożność i wykształcenie, a zmarły był cenioną głową rodziny lub gminy.
Świeczniki pojawiają się na grobach kobiet, ponieważ to one zapalają szabasowe świece. Świece w menorach są często złamane na znak przerwanego życia.
Tablice dekalogu są znakiem przymierza zawartego z Bogiem na Synaju.
Wyobrażenia zwierząt są bardzo popularne i piękne. " Bądź silny jak lampart, lekki jak orzeł, rączy jak jeleń, potężny jak lew, aby wypełnić wolę Ojca swego w niebie" - tak głosi sentencja z Talmudu. Lew to znak pokolenia Judy, z którego swój ród wywodzą późniejsi Żydzi.
Jelen jest symbolem dążenia ku Bogu, pokonywania trudności.
Ptaki są popularnymi przedstawieniami na grobach kobiet - dusze pobożnych każdego ranka siadają na żywopłotach raju i śpiewają na chwałę Pana. Odlatujący ptak jest alegorią ulatującej duszy. Mniejsze ptaki to bliscy - dzieci pozostawione na Ziemi.
Orzeł jest symbolem miłości i opieki Boga nad ludem Izraela.
Świat zwierząt wzbogacają fantastyczne kompilacje zwierząt - gryfy, smoki i inne bestie. Wiele zwierząt umieszczano na nagrobkach w związku z imieniem lub nazwiskiem zmarłego, a także zgodnie z symboliką łączącą zwierzęta z kolejnymi miesiącami i znakami zodiaku.
W starych księgach jednorożec symbolizuje doskonalenie duszy przez studia religijne.
Owoce przypominają składanie ofiary w Świątyni Salomona - lulaw, etrog i oliwę. Rogi obfitości, kosze owoców, wici, girlandy są zaczerpnięte ze sztuki świeckiej narodów, z którymi żyli Żydzi. Uznaje się je najczęściej za ornament, ale także daleką interpretację tematu drzewa życia.
Złamany kwiat czy drzewo to jasny symbol końca życia. Podobnie jak drzewa puste - ptaki z tęsknotą zerkają na opuszczone sąsiednie drzewo.
Na wielu nagrobkach symbole przenikają się i uzupełniają. Szkoda, że nikną, ale cóż, taka jest kolej rzeczy...Usłyszałam kiedyś, że żydowski nagrobek z czasem powinien się rozkruszyć, rozpaść i wniknąć w obieg materii...
Komentarze
Prześlij komentarz